📖 అధ్యాయం 8: కురుక్షేత్ర సంగ్రామం – శంఖధ్వని, తొలి రోజులు
కురుక్షేత్ర సంగ్రామం వేడిమైన ఉదయకిరణాలతో కూడిన ఆ కురుక్షేత్ర మైదానం, అశ్వపదాతిసైన్యాలతో నిండి, శంఖధ్వనులు, రథగర్జనలు, ధ్వజాల ఆఘాతాలతో యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యింది. మహాభారత ఇతిహాసంలో అత్యంత కీలక ఘట్టమైన కురుక్షేత్ర యుద్ధం, సర్వనాశనకారి అయినా, ధర్మసంస్థాపనకు కారణమైయే ఘోర ఘట్టం.
శాంతి ప్రయత్నాలు విఫలమైన తర్వాత, పాండవులు ధర్మరాజుగా ఉండే ధర్మాన్ని నిలబెట్టేందుకు, ఆరంభం చేసిన యుద్ధానికి శ్రీకారం చుట్టారు. శ్రీకృష్ణుడు అర్జునుని రథసారధిగా మారి, యుద్ధానికి భిన్నమైన ఒక గంభీరమైన తాత్వికతను తెచ్చాడు.
ఈ అధ్యాయంలో మొదటి కొన్ని రోజుల సంగ్రామ దృశ్యాలు, భగవద్గీత ఉద్భవం, ధర్మవీరు పాండవుల యుద్ధప్రతిజ్ఞల ఆరంభదశలు, అనేక రక్తపాత ఘట్టాల రూపంలో వివరించబడతాయి.
🏹 యుద్ధానికి ఆరంభం – పాండవుల పతాకాల ఎగురులు
కురుక్షేత్ర సంగ్రామం లో రెండు వర్గాలు – కౌరవులు మరియు పాండవులు, మైత్రీ విఫలమైన తరవాత యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యారు. దుర్యోధనుడు పది లక్షల సైన్యం కలిగిన మహాబలంతో అగ్నిపర్వతంలా నిలవగా, పాండవులు ఏడు లక్షల ధైర్యశక్తితో, ధర్మవీర్యంతో ఎదురయ్యారు.
- కౌరవ పక్షంలో: భీష్ముడు, ద్రోణుడు, కర్ణుడు, శల్యుడు, అశ్వత్థామ, కృతవర్మ, భూరిశ్రవా, దుర్ముఖ, దుశాసన, జయద్రథుల వంటి మహాయోధులు ఉన్నారు.
- పాండవ పక్షంలో: అర్జునుడు, భీముడు, యుధిష్ఠిరుడు, నకులుడు, సహదేవుడు, సత్యకి, ద్రుపదుడు, శిఖండి, అభిమన్యుడు, ఘటోత్కచుడు, వీరాటుడు, ద్రష్టద్యుమ్నుడు తదితరులు.
ప్రతి రథంపై ధ్వజాలు ఎగిరాయి – అర్జునుని పైన హనుమంతుని చిహ్నం, భీష్ముని పైన సింహచిహ్నం, ద్రోణునిపై బ్రహ్మదండం, శూర వీరుల ప్రతాపాన్ని తెలియజేశాయి.
📜 భగవద్గీత – ధర్మరథంలో తాత్విక యుద్ధ ప్రారంభం
యుద్ధానికి ప్రారంభంలో, అర్జునుడు తన శత్రువుల చెంత తన బంధువులను, గురువులను, పితృసమానులను చూచి కలవరపడ్డాడు. అతని చేతులు వణికిపోయాయి, గాండీవం జారి పడింది. అప్పుడు శ్రీకృష్ణుడు అతనిని ధైర్యపరిచి, భగవద్గీతను బోధించాడు.
ఈ సంభాషణ – భగవద్గీత – భౌతిక యుద్ధానికి ముందు ఆధ్యాత్మిక యుద్ధానికి మార్గదర్శకంగా నిలిచింది.
“ధర్మక్షేత్రే కురుక్షేత్రే…”
“న శోచితుమర్హసి పార్థ…”
“కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన…”
కురుక్షేత్ర సంగ్రామం, ఈ వాక్యాలు కేవలం అర్జునునికే కాదు – కాలగమనంలో అనేకరెట్లగా ధర్మాన్ని ఆశ్రయించినవారికి ధైర్యదాయకంగా మారాయి.
శ్రీకృష్ణుడు, అర్జునుని చెవి ద్వారా సమస్త మానవాళికి ధర్మాన్ని, కర్మాన్ని, భక్తిని, జ్ఞానాన్ని బోధించాడు. అర్జునుడు మళ్ళీ ధైర్యంగా గాండీవాన్ని పట్టుకొని, ధర్మయుద్ధంలో ప్రవేశించాడు.
🪙 భీష్ముని సేనాధిపత్యం – తొలిరోజుల ఘోరమైన సమరాలు
యుద్ధానికి తొలి పది రోజులు భీష్ముని సేనాధిపత్యంలో సాగాయి. అతను అజేయుడు, మహాత్ముడు, శాంతితో కూడిన యోధుడు. అయినా ధృతరాష్ట్రుని సేవ నిమిత్తం, అన్యాయపక్షంగా ఉన్నాడు.
భీష్ముడు యుద్ధరంగంలో ప్రవేశించినప్పుడు, కురుక్షేత్రం సంధించిన అగ్ని తేజంలా మారింది. అతని ధనుర్వేద నైపుణ్యం, నరకాస్ట్రాల వర్షం, వేల మంది పాండవ సైనికులను హతమార్చింది. అతని ఘోర సమరచిత్రణ దురంధర్షమైనది.
పాండవులు అనేక ప్రయత్నాలు చేసినా, భీష్ముని ఎదిరించలేకపోయారు. అతనిలో గురుత్వాకర్షణ – అన్యాయ పక్షంలో ఉన్నా కూడా ధర్మాన్ని గౌరవించడంలో ఆయన విశిష్టత కనిపించింది.
⚔ ఘోర సంగ్రామ దృశ్యాలు – తొలి కొన్ని రోజులు
ప్రతి రోజు ఉదయం శంఖధ్వనితో మొదలై, రాత్రి చీకటిలో క్షతగాత్రుల విలాపంతో ముగిసేది. యుద్ధరంగంలో రక్తపు నదులు పారాయి. శత్రు-మిత్ర భేదాల మధ్య యోధులు అప్రతిహతంగా పోరాడారు.
- భీముడు కౌరవులపై విరుచుకుపడ్డాడు – అతని గదాయుద్ధం భూదేవిని కంపింపజేసింది.
- అభిమన్యుడు ధైర్యంగా యుద్ధరంగంలో ప్రవేశించి, పలువురు మహారథులను ఎదుర్కొన్నాడు.
- శిఖండీ, ద్రుపదుడు, యుద్ధమాన్యులు తాము తరఫున ధైర్యంగా పోరాడారు.
అయితే భీష్ముని ప్రతాపం అన్నిటినీ మించి నిలిచింది.
🩸 పాండవుల ఆత్మపరిశీలన – వ్యూహ మార్పుకు సంకల్పం
ద్రోణుడు, కర్ణుడు, భీష్ముడు ఉన్నప్పటికి ధర్మరాజు ఓర్పుగా ఉన్నాడు. కానీ తన సైన్యంలో వేల మంది ప్రాణాలు పోతుండటాన్ని చూసి, ఒక దశలో వ్యూహ మార్పునకు సిద్ధమయ్యారు.
కృష్ణుని సహాయంతో, భీష్ముని వధ మార్గం శోధించబడింది. ద్రౌపదీ కుమారుడు శిఖండీ – భీష్ముని స్త్రీరూప జన్మ నేపథ్యంతో, అతనిపై ఆయుధం ఎత్తలేదని తెలుసుకుని – శిఖండీని ముందుంచి, అర్జునుడు భీష్ముని పై బాణప్రహారం చేసి అతన్ని శయన స్థితిలోకి చేర్చాడు.
ఇది తొలి దశలోనే గొప్ప విజయం. కానీ పాండవులకు ఇది విజయంగా కాక, బాధగా అనిపించింది. ఎందుకంటే భీష్ముడు మిత్రుడు, గురువు, కులపితామహుడు.
📘 అధ్యాయం ముగింపు
కురుక్షేత్ర సంగ్రామం మొదటి రోజులు ధర్మానికి, ధైర్యానికి పరీక్ష. మొదటి పదిరోజుల ఘట్టం పాండవులకు వ్యథతో కూడిన గర్వం. భగవద్గీత రూపంలో ఆధ్యాత్మిక ప్రకాశం, భీష్ముని ప్రవర్తన రూపంలో ధర్మవ్యాసంగం – ఇవి సంభవించాయి.
ఈ ఘట్టం మానవ ధైర్యాన్ని, తాత్వికతను, వ్యూహ చతురతను ప్రతిబింబిస్తుంది. కానీ నిజమైన యుద్ధం ఇప్పుడు ప్రారంభమవుతుంది.
📖 తదుపరి అధ్యాయం 9: ద్రోణుని సేనాధిపత్యం – చక్రవ్యూహ భీషణం
Share:
